KETENLİ (ÇALMANDA) KASABASININ TARİHÇESİ
Dr. Şerafettin YILDIZ
serafettinyildiz42@hotmail.com
Bu araştırma yazımı, Çalmanda köyünde doğup ömrünü Çat köyünde geçiren rahmetli babaannem, Mehmet Aliler sülalesinden Şehit Burhan kızı Hacı Ümmü YILDIZ’a ithaf ediyorum, mekânı cennet olsun.
Ketenli (Çalmanda) kasabası, Seydişehir’in doğusunda, Alacadağ’ın eteklerinde, tarihi Elvas Tepesi ve Asar Tepesi’nin arasında kalan çok şirin bir vadinin içerisindedir. Doğusunda Yaylacık (Nuzumla) ve Mesudiye (Yanekin) köyleri,.güneyinde Karaviran kasabası, Kuran köyü, batısında İncesu, Bostandere Kasabası ve Çat köyü, kuzeyinde, Dikilitaş köyü ile çevrilidir. Konya’ya 60 km., Seydişehir’e ise 28 km. uzaklıktadır.
Rivayete göre Çalmanda köyü, Anadolu Selçukluları döneminde Sefer, Baki ve Abdi Bey isimlerinde üç Türkmen beyi tarafından kurulmuştur.
Elimizdeki en eski kaynak 1507 yılına aittir. 1507 yılında 107 hane ve 134 vergi mükellefi bulunmaktadır. Köyde yaklaşık 749 kişi yaşamaktadır. 1524 yılında 98 hane ve 129 vergi mükellefi bulunmakta, yaklaşık 686 kişi yaşamaktadır. 1584 yılında ise vergi mükellefinin iki kat artarak 289 kişi çıktığı görülmektedir. Bu rakam, bize o dönmede Çalmanda köyünde 1000’in üzerinde kişi yaşadığını göstermektedir(1).
1584 yılında Çalmanda köyünde Hacı Fakih oğlu Abdulgaffâr Efendi’nin müderris olarak görev yaptığı kayıtlıdır(2). O yıllarda Çalmanda köyünde müderrisin bulunması, o dönemde ilime verilen önemi, bu dağlık bölgedeki köylerin eğitim ve kültür merkezi olduğunu göstermektedir.
Yine aynı tarihlerde Çalmada köyünde bir Camii, Hasan Ağa Mescidi, Hacı Veli, Yeni, Hacı Selman ve Bâlî Fakih adlarında altı mahalle, bir Ahi Segid zaviyesi ve bir de hamam (2) bulunmaktadır. Asıl dikkat çekici olan ise 1584 yılında Seydişehir köylerinden sadece Çalmada köyünde hamamın olması ve o dönemde Seydişehir köylerinden yine sadece Çalmanda köyünde bir Ahi zaviyesinin bulunmasıdır.
1969 yılına kadar “Çalmanda” ismiyle anılan köy; 06 Şubat 1969’da kasaba olmuş ve adı “Ketenli” olarak değiştirilmiştir.
Çalmanda köyünden bir çok âlim yetişmiştir. En tanınmışı, bir döneme damgasını vuran Karahafız’dır:
Çalmandalı Karahâfız (ö. 1964)
Lakabı Karahâfız olup asıl adı Hacı Abdullah Enginar’dır. Seydişehir’in Çalmanda (Ketenli) köyünde doğmuştur. Babası, Molla Ahmet oğullarından Molla Mehmet, annesi ise Şerife Hanım’dır. İlk tahsilini babası Molla Mehmet ve amcası Molla Celil’den tahsil eden Abdullah Efendi, küçük yaşta hâfız olmuş, çevre şehir ve köylerde Karahâfız lakabıyla tanınmıştır. İlmi ve bilgisini artırmak amacıyla İstanbul’a gitmiş, orada kalarak medreselerde ilim tahsil edip icâzet almıştır.
Müftü olması için kendisine yapılan teklifleri reddederek köyünde hayatını devam ettirmeyi tercih etmiştir. Çalmanda köyündeki Büyük Camii’de uzun süre imamlık yapmış, ayrıca Çat, Dikilitaş, Nuzumla ve Yanekin gibi çevre köylerden gelen birçok öğrencinin hafız ve din adamı olmasında büyük emeği geçmiştir. Dini konularda çevre köylerde bir mesele olduğunda bilgisine başvurulan tek bilge din âlimidir. Ona başvurulmadan Seydişehir müftülüğüne gidildiğinde “Karahafız gibi biri varken buraya gelmenize gerek yok. O sizin probleminizi bizden daha iyi çözer” denildiği rivayet edilir.
Çalmanda köyü ve diğer çevre köylerin halkı tarafından çok sevilen ve sayılan aydın din âlimi Karahâfız lakaplı Hacı Abdullah Enginar, 24.10.1964 tarihinde Çalmanda köyünde vefat etmiş ve cenazesi, büyük halk kitlesinin katılımıyla köy kabristanına defnedilmiştir.
KAYNAKLAR:
1- Prof.Dr. M.Akif Erdoğru, Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı (1522-1584), IQ Kültür Sanat Yayıncılık, İstanbul 2006, s.368.
2- Prof.Dr. M. Akif Erdoğru, Beyşehir Sancağının 1584 Tarihli Nüfus Sayımı (Beyşehir-Seydişehir-Bozkır), İzmir 2004, s.316.
